Vallen en valpreventie
In het kort
- Eén derde van de thuiswonende ouderen (>65 jaar) valt ieder jaar
- Naarmate u ouder wordt, neemt deze kans verder toe
- Vaak zijn er meerdere factoren aanwezig waardoor iemand valt
- Een eerdere val is de beste voorspeller voor een toekomstige val
- Ter preventie van toekomstige valincidenten is het belangrijk dat deze valrisicofactoren in kaart worden gebracht
- Valpreventieprogramma’s, met tenminste één beweegcomponent, blijken het meest effectief (±33% reductie van het aantal valincidenten)
- De (geriatrie)fysiotherapeut kan u hierin adviseren en begeleiden
- Het onderzoeken van de valrisicofactoren en het valpreventieprogramma kunnen zowel in de fysiotherapiepraktijk als ook in de thuissituatie uitgevoerd worden
Een val kan worden gedefinieerd als "een onbedoelde verandering van de lichaamspositie, die resulteert in het neerkomen op de grond of een ander lager niveau”.
Inleiding
Vallen is een veelvoorkomend probleem bij ouderen, zowel bij thuiswonenden als bij ouderen in verzorgingshuizen.
Ongeveer één derde van de thuiswondende mensen boven de 65 jaar oud valt ieder jaar. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt de valfrequentie verder toe.
Het jaarlijkse aantal valincidenten bij 65-plussers bedraagt hiermee meer dan 1 miljoen per jaar in Nederland.
Als mensen ouder worden kunnen ze, als gevolg van een veelvoud aan factoren, vallen. Nagenoeg alle studies tonen aan dat het doormaken van één of meer valincidenten het voorgaande jaar, de beste voorspeller is voor een toekomstige val. Voorbeelden van andere belangrijke factoren zijn problemen met balans, spierkrachtverlies in de beenspieren, slechte visus en dementie. Inmiddels zijn er al meer dan 30 valrisicofactoren geïdentificeerd die kunnen zorgen voor een valincident. Veelal is er een combinatie van risicofactoren aanwezig waardoor een persoon valt. De risicofactoren die in de wetenschappelijke literatuur het meest worden beschreven, zijn weergegeven in het figuur rechts.
Naast de economische impact op de gezondheidszorg, kan een valincident grote negatieve gevolgen hebben voor de persoon zelf, waaronder fysieke en psychosociale gevolgen (valangst en vermindering van zelfvertrouwen in het uitvoeren van activiteiten), ziekenhuisopname, een verhoogde kans op opname in een verzorgingshuis en zelfs toegenomen kans op overlijden. Het CBS heeft berekend dat er in 2019 elke dag 13 personen overlijden aan de gevolgen van een val.
Onderzoek
Zoals hierboven beschreven en weergegeven in het figuur, zijn er tal van factoren geïdentificeerd die kunnen zorgen voor een valincident. Het is hierdoor van belang dat de aangegeven risicofactoren en ook de interactie van deze factoren onderling wordt onderzocht. Het onderzoek naar deze factoren wordt een multifactoriële valrisicobeoordeling genoemd.
De meeste recente richtlijn over valpreventie, opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (2017), beveelt een multifactoriële valrisicobeoordeling aan bij ouderen na:
- bezoek bij hulpverlener als gevolg van acute val;
- twee of meer valincidenten in het afgelopen jaar;
- een val in het afgelopen jaar met een mobiliteitsprobleem;
- een val in het afgelopen jaar in combinatie met een hoog fractuurrisico;
- een val in het afgelopen jaar met wegraking als oorzaak;
De geriatriefysiotherapeut heeft zich gespecialiseerd in de zorg voor kwetsbare ouderen en cliënten/patiënten met een hoge (biologische) leeftijd die te maken hebben met complexe gezondheidsproblematiek, zoals bijvoorbeeld valproblematiek.
De geriatriefysiotherapeut heeft aanvullende kennis over en is gespecialiseerd in het onderzoeken van de eerder genoemde valrisicofactoren en de behandeling hiervan. Hij/zij kan screenende vragen stellen of meetinstrumenten gebruiken voor het in kaart brengen van deze valrisicofactoren en overlegt, indien nodig, met medici over zaken zoals bijvoorbeeld medicatie.
Dit onderzoek kan zowel bij ons in de fysiotherapiepraktijk dan wel bij de persoon aan huis worden uitgevoerd.
Aangezien het grootste gedeelte van het aantal valincidenten in huis plaatsvindt, kan het onderzoeken van de thuissituatie een waardevolle toevoeging zijn.
Valpreventie
Omdat bij vallen, over het algemeen, meerdere factoren tegelijkertijd een rol spelen, heeft een multifactorieel valpreventieprogramma de meeste kans van slagen. Deze multifactoriële interventie zal bestaan uit het behandelen van de geïdentificeerde valrisicofactoren en kan individueel en in groepsverband gegeven worden.
Het is in meerdere grote studies (5000+ personen) aangetoond dat een multifactoriële valpreventie, uitgevoerd bij thuiswonende ouderen, ± 33% reductie geeft in het aantal valincidenten en een vermindering van het valrisico als gevolg heeft. Gezien de sterke bewijskracht ten aanzien van bewegen, dient de valpreventie ten minste één beweegcomponent te bevatten (kracht, balans, conditie, lenigheid).
De (geriatrie)fysiotherapeut kan u hierin adviseren en begeleiden. U kunt hierbij denken aan kracht- en balansoefeningen, maar bijvoorbeeld ook aanpassingen in de thuissituatie.
Valpreventie kan zowel in de fysiotherapiepraktijk dan wel aan huis worden gegeven. De effecten van een valpreventieprogramma gegeven door een (geriatrie)fysiotherapeut voor thuis blijkt nagenoeg dezelfde effecten te hebben (± 28% vermindering van het aantal valincidenten).
Op de onderstaande links kunt u zelf al een aantal zaken lezen die u zelfstandig kunt uitvoeren in de thuissituatie om mogelijk het vallen te verminderen en/of voorkomen. Middels de onderstaande links kunt u zelf al het een en ander lezen om valincidenten in de thuissituatie mogelijk te verminderen en/of voorkomen.
Heeft u vragen omtrent vallen of over uw eigen situatie? Wilt u specialistisch onderzoek laten doen naar uw valrisicofactoren? Neem dan vrijblijvend contact op met ons. Wij bespreken, na het onderzoek, de resultaten met u en kunnen, in overleg met u, een voor u gepersonaliseerd valpreventieprogramma samenstellen.
Sjoerd Corstjens is de geriatriefysiotherapeut binnen Fysiotherapie Vonken. Hij is tevens, als docent, verbonden aan de opleiding Fysiotherapie in de Geriatrie aan de Universiteit in Amersfoort. Binnen deze opleiding is vallen en valpreventie één van de belangrijkste thema’s.
https://www.thuisarts.nl/veiligheid-in-en-om-huis-voor-ouderen/ik-wil-voorkomen-dat-ik-val
https://www.thuisarts.nl/nieuws/als-oudere-kunt-u-veel-doen-om-vallen-te-voorkómen
